Trong thế kỷ 21, giáo dục toàn diện đang trở thành xu hướng chủ đạo trên toàn cầu, nhằm chuẩn bị sớm cho thế hệ trẻ khả năng thích nghi với cuộc sống hiện đại.
Xu hướng giáo dục toàn diện không chỉ tập trung vào việc truyền tải kiến thức, mà còn nhấn mạnh đến việc phát triển toàn diện các kỹ năng đời sống qua những hoạt động ngoại khoá và thể chất.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ gợi ý một số hoạt động ngoại khóa/ thể chất bổ ích và lợi ích bất ngờ đem lại cho trẻ mầm non.
1. Có quá sớm để trẻ mầm non tham gia vào hoạt động ngoại khóa/thể chất?
Hoạt động thể chất sẽ liên quan đến vận động cơ thể, nhằm rèn luyện sức khỏe, cải thiện kỹ năng vận động thô (gross motor skills) và vận động tinh (fine motor skills) của trẻ.
Vận động thô là khả năng thực hiện các chuyển động lớn của cơ thể, sử dụng các nhóm cơ lớn như cơ tay, chân, lưng, và thân mình như chạy, nhảy, leo trèo, giữ thăng bằng.
Vận động tinh là khả năng thực hiện các chuyển động nhỏ, tinh vi hơn, đòi hỏi sự kiểm soát và phối hợp giữa các cơ nhỏ (ngón tay, bàn tay, cổ tay) và mắt.
- Ví dụ: Cầm bút, cài nút áo, xâu hạt.
Hoạt động ngoại khóa tại trường mầm non là những hoạt động được tổ chức ngoài chương trình học chính, giúp trẻ khám phá, phát triển thể chất, trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng xã hội. Đây là dịp để trẻ trải nghiệm các hoạt động mới mẻ và vui vẻ, đồng thời tạo không gian giao lưu giữa trẻ và bạn bè.
Theo nhà giáo dục người Italy – Maria Montessori, khoảng 6 năm đầu đời là giai đoạn “vàng” trong quá trình phát triển toàn diện của trẻ, bao gồm 5 loại trí tuệ quan trọng:
- Trí tuệ logic: Trẻ thể hiện khả năng ghi nhớ sự vật, sắp xếp đồ vật có trật tự, và phát triển tư duy phân tích.
- Trí tuệ ngôn ngữ: Trẻ mở rộng vốn từ vựng nhanh chóng, phát âm rõ ràng và giao tiếp hiệu quả hơn.
- Trí tuệ cảm xúc: Trẻ bắt đầu nhận thức và thể hiện cảm xúc một cách rõ ràng, học cách thấu hiểu cảm xúc của người khác.
- Trí tuệ nghệ thuật: Trẻ phát triển khả năng cảm thụ về âm nhạc, mỹ thuật, và các hình thức nghệ thuật khác.
- Kỹ năng giao tiếp: Trẻ học cách trò chuyện, hòa đồng với mọi người, biết nói lời cảm ơn và thể hiện sự lịch sự trong giao tiếp.
Bên cạnh đó, giai đoạn 3 đến 6 tuổi, não bộ của trẻ có những sự thay đổi mạnh mẽ, đặc biệt trong khả năng vận động và độ nhạy bén của các giác quan. Trẻ đã đủ khả năng phối hợp các nhóm cơ lớn (tay, chân, thân mình) cùng các cơ nhỏ (ngón tay, bàn tay, cổ tay) và mắt để thực hiện các chuyển động. Đây là nền tảng để trẻ tham gia vào các hoạt động thể chất và rèn luyện khả năng phối hợp các giác quan và các bộ phận cơ thể như bơi lội, đá bóng, múa ballet, bóng rổ (Theo The Bookland).
Vì vậy, độ tuổi 3-6 tuổi là không quá sớm để bắt đầu cho bé tham gia các hoạt động ngoại khoá, hoạt động thể chất. Tuy nhiên, phụ huynh cần tìm hiểu các hoạt động phù hợp với độ tuổi của trẻ, tránh các hoạt động quá khả năng tập trung và thể chất của trẻ. Sau đây, Fun Academy xin gợi ý một số hoạt động phù hợp, bổ ích cho cha mẹ và trẻ có thể cùng nhau thực hiện.
2. Tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa với trẻ tiền tiểu học
Khoảng 5 tuổi, trẻ bắt đầu phát triển nhận thức rõ ràng hơn về bản thân và thế giới xung quanh. Đây cũng là độ tuổi trẻ có đủ kỷ luật và khả năng tập trung để tham gia vào các hoạt động ngoại khóa. Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ học hỏi mà còn phát triển các kỹ năng xã hội, cảm xúc, tư duy và thể lực một cách toàn diện:
2.1. Kích thích niềm vui, phá vỡ sự “khô khan” trong học tập
Những hoạt động ngoại khoá sẽ cho trẻ một khoảng thời gian nghỉ ngơi khỏi sách vở, giúp làm mới tâm trí với những trải nghiệm thú vị hơn. Từ đó, mang lại sự nhiệt huyết và hứng thú khi quay lại với việc học trên lớp.
Ngoài ra, trẻ sẽ được tham gia vào các tình huống thực tiễn để tạo sự gắn kết với nội dung bài học. Qua đó, trẻ sẽ dễ dàng vận dụng lý thuyết và thực hành một cách linh hoạt. Ví dụ, dạy trẻ tham gia giao thông như thực hành cách sang đường.
2.2. Khai phá tài năng tiềm ẩn
- Hoạt động ngoại khóa tạo điều kiện cho trẻ thử sức và phát triển tài năng ở nhiều lĩnh vực khác nhau như nghệ thuật, thể thao, khoa học, công nghệ.
- Khả năng sáng tạo: Tham gia câu lạc bộ STEM có thể giúp trẻ khám phá khả năng sáng tạo của mình trong công nghệ hoặc kỹ thuật.
- Năng khiếu nghệ thuật: Trẻ có thể bộc lộ khả năng hội họa, âm nhạc, múa, hay diễn xuất qua các chương trình biểu diễn.
- Khả năng tư duy logic: Tham gia các hoạt động như chơi xếp hình, đố vui sẽ giúp trẻ tiền tiểu học rèn luyện tư duy phản biện.
- Không bị áp lực điểm số: Khác với các môn học chính khóa, hoạt động ngoại khóa thường không đánh giá qua điểm số. Từ đó, tạo sự thoải mái để trẻ thỏa sức khám phá những thế mạnh và sở thích của mình.
2.3. Phát triển kỹ năng tự lập
Tham gia các hoạt động ngoại khóa giúp trẻ học cách làm quen với môi trường mới, giải quyết vấn đề đơn giản và tự quản lý bản thân trong những tình huống cụ thể.
Ví dụ: Tự xếp đồ dùng cá nhân trong buổi dã ngoại hoặc tự làm các nhiệm vụ nhỏ như vẽ một bức tranh.
3. Gợi ý một số hoạt động ngoại khóa bổ ích cho trẻ mầm non
Hoạt động ngoại khóa cho trẻ mầm non cần được thiết kế sao cho phù hợp với lứa tuổi, kích thích sự tò mò, sáng tạo và vận động của trẻ. Dưới đây là một số gợi ý về các hoạt động ngoại khóa và thể chất thú vị dành cho trẻ mầm non theo lớp và cho gia đình thực hiện vào cuối tuần:
3.1. Hoạt động dành cho gia đình:
3.1.1 Hoạt động khám phá thiên nhiên
- Tham quan công viên hoặc vườn bách thảo:
Trẻ được tìm hiểu về cây cối, hoa lá, động vật nhỏ trong tự nhiên.
Ví dụ: Quan sát lá rụng, tìm kiếm các loại côn trùng, hoặc nhận biết màu sắc của hoa.
- Trồng cây
Trẻ có thể tham gia trồng cây, tưới nước và chăm sóc cây cối, từ đó hiểu hơn về sự phát triển của thực vật.
- Tìm hiểu về thời tiết:
Hoạt động đơn giản như quan sát mây, gió, hoặc chơi trò chơi về các mùa trong năm, để tìm ra sự khác biệt và nhận biết sự thay đổi của thiên nhiên.
3.1.2. Hoạt động khoa học đơn giản
- Thí nghiệm nhỏ:
Làm bong bóng xà phòng, tự làm một con diều, hoặc quan sát sự hòa tan của màu sắc trong nước.
- Tìm hiểu động vật:
Quan sát cá bơi trong hồ, chăm sóc thú cưng, hoặc tìm hiểu về các loài chim qua hình ảnh thực tế.
3.1.3. Hoạt động đọc truyện
- Ba mẹ có thể dành thời gian trước khi đi ngủ để đọc những mẩu chuyện ngắn về các nhân vật thú vị. Sau đó, cha mẹ có thể yêu cầu trẻ thuật lại hoặc sáng tạo thêm những câu chuyện thú vị khác.
Từ đó, trẻ sẽ phát triển khả năng tập trung, ghi nhớ và rèn luyện khả năng ngôn ngữ.
3.1.4 Hoạt động Toán học ứng dụng thực tế
- Siêu thị tại nhà:
Tạo một phiên chợ nhỏ với các sản phẩm và bảng giá. Trẻ đóng vai người mua hoặc người bán. Cha mẹ sẽ hướng dẫn trẻ cách nhận biết các giá trị tiền. Qua đó, trẻ sẽ rèn kỹ năng tập đếm và hiểu khái niệm giá trị tiền tệ.
- Nhận biết hình học bằng vật liệu tự nhiên:
Cha mẹ có thể hướng dẫn trẻ dùng que tính hoặc thanh gỗ để tạo ra các hình học như tam giác, hình vuông, hình tròn.
Ngoài ra, để hỗ trợ trẻ tiền tiểu học tiếp cận với khái niệm Toán dễ dàng, phụ huynh có thể sử dụng thêm phần mềm Toán tư duy dành cho trẻ mầm non, với hàng ngàn hoạt động thú vị như
Matific. Phần mềm Toán tư duy Do Thái Matific đã được Việt hoá theo chương trình học theo Bộ GD&ĐT và đáp ứng mọi trình độ của trẻ.
Ba mẹ có thể tham khảo thêm tại đây để tìm hiểu thêm phần mềm Toán tư duy Matific dành cho trẻ mầm non và tiểu học.
3.2. Chương trình ngoại khóa:
3.2.1 Hoạt động vận động thể chất
- Chơi thể thao: Ba mẹ có thể cho bé tham gia những câu lạc bộ thể thao để trẻ có cơ hội thử sức với những môn thể thao khác nhau như: đá bóng; học đánh golf; bơi lội; chơi pickleball; võ thuật,…
Với những hoạt động yêu cầu tinh thần đồng đội, trẻ buộc cần tập trung và kiên trì để đạt thành quả cuối cùng. Nhờ vậy, trẻ sẽ rèn luyện được tính kỉ luật và giữ vững tinh thần đồng đội để vượt qua thử thách
- Hoạt động nghệ thuật : Con có thể học đàn piano như tại trung tâm Yamaha Music Square để phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc
3.2.2 Hoạt động khoa học và kỹ thuật
Ba mẹ có thể cho trẻ từ độ tuổi 5-7 tham gia vào khóa học “Mầm non công nghệ” tại Teky Steam Academy. Tại đây, các bạn nhỏ được tiếp cận làm quen với những công nghệ mới nhất của thời đại 4.0, đã có thể tự thiết kế một trò chơi trên máy tính hay chế tạo, điều khiển một chú robot thông qua những công cụ vô cùng hấp dẫn như Scratch Jr., UARO và Maker Empire.
4. Lời khuyên dành cho cha mẹ khi cho con tham gia vào hoạt động ngoại khoá
4.1. Hiểu rõ sở thích và năng lực của con
- Khuyến khích, không ép buộc: Hãy để trẻ tự do lựa chọn các hoạt động mà trẻ cảm thấy hứng thú, thay vì ép trẻ tham gia theo ý muốn của cha mẹ.
Ví dụ: Nếu trẻ yêu thích âm nhạc, hãy thử cho con tham gia lớp học đàn hoặc hát thay vì hoạt động thể thao.
- Hãy cho con quyền được từ chối: Có thể con muốn học võ/piano/bơi/nhảy, nhưng sau 3-4 buổi học thì không còn hứng thú nữa.
Đây cũng là 1 vấn đề nhạy cảm cần phụ huynh xử lý khéo léo, bởi vì cần cân bằng giữa việc dạy con tính kỷ luật (theo đuổi 1 việc gì đó đến cùng) và cho con quyền tự chủ tự lập tự quyết định.
Fun Academy gợi ý rằng cha mẹ không nên cho con từ bỏ ngay, thay vào đó hãy có những giao kèo nhất định ngay từ đầu. Ví dụ, con phải học đủ 3 tháng để có thể tìm hiểu hết các kỹ năng và có đủ thời gian rèn luyện. Nếu sau 3 tháng con vẫn không có niềm đam mê, thì cha mẹ và con có thể đưa ra quyết định có tiếp tục hay không.
Điều quan trọng là cha mẹ không nên thỏa hiệp ngay khi con nói là không muốn tiếp tục 1 hoạt động nào đó.
- Quan sát, trò chuyện và lắng nghe theo ý kiến của con: Để nhận biết con phù hợp với loại hoạt động nào, cha mẹ cần dành thời gian trò chuyện và lắng nghe sở thích và khả năng tiềm ẩn của trẻ.
4.2. Tạo động lực cho con
- Đồng hành cùng trẻ: Ví dụ, cha mẹ có thể bơi hoặc chơi bóng chuyền cùng con.
Hoặc nếu bố/mẹ thích chơi golf/pickleball, hãy cho con học các lớp vỡ lòng và rồi cùng đưa con ra sân tập để con có thể cùng hoạt động với bố mẹ.
Đây cũng là 1 cách giúp phát triển mối quan hệ giữa bố mẹ và con trẻ trở nên tốt đẹp và hiểu nhau hơn.
- Khen ngợi: Ngoài việc con đạt thành tựu tốt, hãy luôn sẵn sàng khen ngợi đến sự tiến bộ. Đây là nguồn sức mạnh hữu ích để con cảm thấy tự hào và có thêm động lực.
- Giải thích giá trị lâu dài: Hãy giúp con hiểu lợi ích của việc tham gia hoạt động ngoại khoá, như rèn luyện sức khỏe, phát triển kỹ năng hoặc khám phá đam mê.
4.3. Xác định rõ mục tiêu
Ví dụ, mục tiêu của cha mẹ là để con rèn luyện kỹ năng hay là để tiếp cận được một môn thể thao mới. Từ đó điều chỉnh mức kỳ vọng của bản thân mình.
Nếu con muốn chơi bóng đá, thì cha mẹ có thể xác định là trẻ sẽ rèn luyện được tính đồng đội, tính kỷ luật. Vì vậy, hãy động viên và khen thưởng khi trẻ đạt được những đức tính này, thay vì tập trung vào kết quả của trận đấu.
4.4. Không so sánh con với bạn bè
- Khuyến khích sự độc lập: Mỗi trẻ đều có năng lực và sở thích riêng, vì vậy cha mẹ không nên so sánh con với bạn bè đồng trang lứa. Hãy để trẻ phát triển theo một cách tự nhiên bằng chính thực lực của mình.
- Tôn trọng tốc độ phát triển của con: Một số trẻ cần thời gian lâu hơn để thích nghi hoặc bộc lộ khả năng.
Hoạt động ngoại khoá không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng và khám phá đam mê mà còn tạo cơ hội để trẻ trưởng thành hơn. Với sự đồng hành và hỗ trợ đúng cách từ cha mẹ, các hoạt động này sẽ trở thành những trải nghiệm ý nghĩa trong hành trình phát triển của trẻ.Hãy theo dõi chúng tôi qua Fanpage và cộng đồng giáo dục ‘Mẹ là cô giáo của con’ để cập nhật thêm nhiều thông tin bổ ích hơn nhé!
